چکیده
در این تحقیق سعی شده به پیامدهای جنگ آمریکا و عراق و تأثیر آن برآینده اوپک با توجه به سئوال اصلی و سئوالات فرعی پرداخته شود. مساله تحقیق این است که آیا اوپک پس از حمله آمریکا به عراق نیز می‌تواند این وحدت و همگرایی را در بین اعضای خود حفظ نماید و یا اینکه با خروج عراق از اوپک یا عدم رعایت سهمیه عراق و یا دخالت آمریکا در تعیین سهمیه نفت عراق، تضعیف اوپک را شاهد خواهیم بود و آیا با ورود مصرف کنندگان انبوه جدید نفتی، معادلات نفتی به نفع کشورهای عضو اوپک رقم خواهد خورد. این تحقیق شامل هفت فصل می‌باشد:
فصل اول: طراحی پژوهش، فصل دوم: کلیات نظری، فصل سوم: تاریخچه و عملکرد اوپک، فصل چهارم: جایگاه عراق در اوپک و بحرانهای این کشور، فصل پنجم: وضعیت آمریکا در زمان حمله به عراق و دلایل آمریکا از حمله به عراق، فصل ششم: تحلیل و دیدگاه‌های اتحادیه اروپا، اوپک و شاخصهای اقتصادی تولید جهانی نفت، فصل هفتم: جمع‌بندی و نتیجه‌گیری تحقیق.
نتایج تحقیق، مؤید فرضیه جانشین تحقیق است که جنگ آمریکا علیه عراق تأثیری بر روند فعلی اوپک برجای نگذاشته و این جنگ در راستای نظم نوین جهانی است و به همین منظور امنیت انرژی یکی از اهداف اصلی در این زمینه است و مسائل دیگری همچون هژمونی دلار در برابر یورو بدلیل گسترش معاملات نفتی با یورو و افزایش نرخ برابری آن در برابر دلار و همچنین بهبود شاخصهای اقتصادی چین، اروپا و ژاپن در مقایسه با آمریکا، از دیگر اولویتهای جهانی قابل طرح آمریکا در حمله به عراق می‌باشد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: طراحی پژوهش
– مقدمه……………………………………………………………………………………….. 1
1-1- طرح مسأله……………………………………………………………………………… 2
2-1- سئوال اصلی………………………………………………………………………………. 3
1-2-1- سئوال فرعی………………………………………………………………….. 3
3-1- فرضیه اصلی……………………………………………………………………………… 4
1-3-1- فرضیه جانشین………………………………………………………………. 4
4-1- متغیرهای دخیل………………………………………………………………………….. 4
5-1- تعریف عملیاتی مفاهیم………………………………………………………………… 4
6-1- پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………… 5
7-1- روش تحقیق………………………………………………………………………………. 9
8-1- هدف تحقیق………………………………………………………………………………. 10
1-8-1- هدف کلی………………………………………………………………………… 10
2-8-1- هدف جزیی……………………………………………………………………… 10
9-1- قلمرو تحقیق………………………………………………………………………………. 10
10-1- انگیزه و ضرورت تحقیق…………………………………………………………….. 11
11-1- موانع و تنگناهای تحقیق…………………………………………………………… 11
12-1- سازماندهی تحقیق……………………………………………………………………. 11
– مقدمه نظری…………………………………………………………………………………. 14
1-2- همگرایی………………………………………………………………………………… 15
1-1-2 – عوامل همگرایی اوپک…………………………………………………. 20
2-2- نظام تک قطبی متقارن……………………………………………………………… 22
3-2- دکترین بوش، نظم نوین جهانی…………………………………………………. 26
4-2- نظریه هژمونی و کاربرد آن در منطقه خاورمیانه……………………………. 28
1-4-2- اهداف هژمونیک آمریکا…………………………………………………. 29
2-4-2- هژمونی نفتی آمریکا……………………………………………………… 29
1-3- چگونگی شکل‌گیری اوپک………………………………………………………… 32
2-3- اهداف و برنامه‌های اوپک……………………………………………………………. 33
3-3- اعضای اوپک…………………………………………………………………………….. 35
4-3- ساختار و ارکان اوپک…………………………………………………………………. 36
1-4-3- کنفرانس……………………………………………………………………………. 36
2-4-3- هیئت عامل……………………………………………………………………. 38
3-4-3- دبیرخانه……………………………………………………………………….. 38
4-4-3- دبیر کل………………………………………………………………………… 39
5-3- تحولات اوپک از زمان تشکیل……………………………………………………… 40
6-3- آژانس بین‌الملل انرژی و نقش آن در کاهش قدرت اوپک……………….. 42
7-3- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر اوپک……………………………………… 45
8-3- جنگ عراق علیه کویت و اوپک……………………………………………………. 47
9-3- حمله آمریکا به عراق (2003)……………………………………………………… 51
10-3- جمع‌بندی تحولات اوپک…………………………………………………………… 53
11-3- نوسانات نظام سهمیه بندی اوپک………………………………………………… 53
1-4- پیشینه تاریخی و جغرافیایی عراق………………………………………………….. 69
2-4- تاریخچه نفت و عراق………………………………………………………………….. 71
3-4- بحرانهای عراق در حوزه خلیج فارس……………………………………………. 74
1-3-4- جنگ عراق علیه ایران و تأثیر آن بر نفت عراق……………………… 74
2-3-4- جنگ عراق علیه کویت……………………………………………………… 76
3-3-4- جنگ آمریکا علیه عراق…………………………………………………….. 78
فصل پنجم: اهداف آمریکا در عراق
1-5- آمریکا و خلیج فارس……………………………………………………………………. 80
2-5- رابطه ایالات متحده در جنگ عراق علیه ایران…………………………………… 82
3-5- جنگ عراق علیه کویت و نقش ایالات متحده آمریکا…………………………. 85
4-5- حمله آمریکا به عراق یک گزینه با چندین هدف……………………………….. 87
5-5- افزایش وابستگی آمریکا به نفت……………………………………………………… 90
6-5- دلایل و اهداف آمریکا از جنگ……………………………………………………….. 92
1-6-5- شرایط اقتصادی آمریکا در بروز جنگ…………………………………… 93
2-6-5- اهداف و دلایل داخلی آمریکا………………………………………………. 94
3-6-5- اهداف و دلایل منطقه‌ای آمریکا……………………………………………. 96
4-6-5- اهداف و دلایل جهانی آمریکا………………………………………………. 99
فصل ششم: دیدگاه‌ها و تحلیل‌ها درباره حمله به عراق و آینده اوپک
1-6- اتحادیه اروپا و بحران عراق…………………………………………………………… 104
1-1-6- موافقان حمله به عراق………………………………………………………. 105
2-1-6- مخالفان حمله به عراق……………………………………………………… 106
2-6- قطعنامه 1441 و دیدگاه‌های موافق و مخالف حمله به عراق……………….. 109
1-2-6- ادله موافقان حمله آمریکا به عراق……………………………………….. 110
2-2-6- ادله مخالفان حمله آمریکا به عراق………………………………………… 111
3-6- آینده اوپک با حضور یا عدم حضور عراق………………………………………….. 113
1-3-6- اگر عراق در اوپک بماند…………………………………………………….. 113
2-3-6- اگر عراق از اوپک خارج شود……………………………………………… 114
4-6- تحلیل‌های اقتصادی عرضه و تقاضای جهانی نفت……………………………….. 117
1-4-6 – شاخصهای کمی عرضه و تقاضای جهانی نفت………………………. 117
2-4-6- تحلیل اقتصادی آمارهای 10 ساله نفت جهان……………………………. 120
فصل هفتم:
نتیجه‌گیری…………………………………………………………………………………………………. 126
منابع و مأخذ……………………………………………………………………………………………… 132
پیوست‌‌ها و ضمائم…………………………………………………………………………………….. 141
1- روزشمار اوپک از 2003 تا پایان 2004 میلادی
2- پیش‌بینی تولید کشورهای غیر اوپک
3- نمودار تحولات قیمت نفت
4- گزارش آماری انرژی جهان در سال 2005
فهرست جداول و نمودارها
جدول شماره یک – میزان تولید نفت جهانی برحسب مناطق جغرافیایی……………….. 58
جدول شماره2- تقاضا و عرضه نفت جهان………………………………………………………. 59
جدول شماره3- سقف سهمیه تولیدی کشورهای عضو اوپک……………………………… 60
جدول شماره4- ذخایر اثبات شده نفت اوپک……………………………………………………. 62
نمودار شماره یک- ظرفیت تولید نفت تا سال 2020………………………………………….. 63
جدول شماره 5- سناریوهای مختلف پیش‌بینی ظرفیت تولید اوپک در سال 2010….. 64
جدول شماره6- موازنه عرضه و تقاضای نفت در سال 2010………………………………. 65
جدول شماره7- ذخایر اثبات شده نفت عراق……………………………………………………. 65
جدول شماره8- تولیدات نفت خام عراق………………………………………………………….. 66
جدول شماره9- میزان تولید نفت آمریکا………………………………………………………….. 67
جدول شماره10- میزان مصرف نفت آمریکا……………………………………………………… 67
جدول شماره11- میزان واردات نفت خام آمریکا………………………………………………. 68
جدول شماره12- میزان مصرف نفت جهان………………………………………………………. 117
جدول شماره13- میزان واردات نفت جهان………………………………………………………. 118
جدول شماره14- میزان تولیدات نفت جهان……………………………………………………… 118
جدول شماره15- تحولات قیمت‌های نفت……………………………………………………….. 119
جدول شماره 16- میزان ذخایر نفتی جهان……………………………………………………….. 119
جدول شماره17- جدول برهم کنش تولید، مصرف، واردات و قیمت نفت جهان……. 120
نمودار شماره دو- برآیند تقاطعی تولید، مصرف، واردات بر قیمت نفت جهان